Heb je wel eens naar een foto gekeken en het gevoel gehad dat er iets niet klopte, maar je kon niet precies omschrijven wat er precies aan de hand was? Een van de meest voorkomende redenen dat een foto zo aanvoelt is omdat de compositie niet helemaal klopt. Maar wat is dan een goede compositie en wat heeft de gulden snede ermee te maken?
De gulden snede kan een zeer nuttig hulpmiddel zijn en wordt door veel topfotografen gebruikt, maar kan in het begin een beetje intimiderend overkomen. Daarom leggen we uit hoe je het gebruikt en waarom het werkt.
Afbeelding boven door Andreas Ortner
Wat is de gulden snede
De Gulden Snede is een wiskundig begrip, dat ook wel het gouden getal of de goddelijke verhouding wordt genoemd. Zoals je misschien al geraden hebt, is de Gulden Snede een verhouding, die de relatie tussen twee grootheden of lengtes bepaalt, het beschrijft een relatie tussen twee dingen. In het geval van de Gulden Snede is de verhouding ongeveer 1:1,618, of ongeveer 0,618:1 en wordt vaak weergegeven door de Griekse letter phi (φ).
De Gulden Snede verhouding wordt al eeuwenlang bestudeerd en komt voor in allerlei natuurlijke en kunstmatige voorwerpen. Onderzoekers denken dat de Gulden Snede-verhouding verband houdt met de manier waarop onze hersenen visuele informatie verwerken, wat weer verklaart waarom wij (onbewust) objecten die de Gulden Snede-verhouding vertonen, als aantrekkelijk ervaren.
De gulden snede in de natuur
Heb je ooit naar een schelp of bloem gekeken en je afgevraagd hoe mooi die is? Of afgevraagd waarom zoveel mensen zo gefascineerd zijn door de schoonheid van deze objecten? De gulden snede is gevonden in een groot aantal natuurlijke objecten en verschijnselen, waaronder de vorm van zeeschelpen, de rangschikking van bladeren aan een stengel, de structuur van DNA, en zelfs in de verdeling van sterrenstelsels in het heelal. Ook in de verhoudingen van levende organismen komt de gulden snede terug, zoals de vorm van het menselijk gezicht of de vertakkingen van bomen, maar ook in de patronen van oceaangolven en -stromingen en in de vorm van bepaalde kristallen.
Er zijn mensen die geloven dat de gulden snede een evenwicht vertegenwoordigt tussen stabiliteit en groei. Zo zou de gulden snede een boom kunnen helpen zichzelf te ondersteunen en toch nieuwe groei mogelijk te maken.
Maar hoe houdt de gulden snede dan verband met fotografie? Om dit uit te leggen is het nodig eerst een paar verschillende compositietechnieken in fotografie te bekijken.
Compositietechnieken in fotografie
Compositie is een belangrijk aspect van fotografie, omdat het bepaalt hoe de elementen in een scène zijn gerangschikt en hoe ze zich tot elkaar verhouden. Er zijn verschillende technieken die fotografen kunnen gebruiken om effectieve composities te maken, en de gulden snede is er daar één van.
Andere veelgebruikte compositietechnieken in de fotografie zijn onder meer leidende lijnen, kader binnen een kader, symmetrie en de regel van derden.
Leidende lijnen
De compositie van een foto kan worden verbeterd door gebruik te maken van leidende lijnen om het oog van de kijker naar een bepaald punt of onderwerp te trekken. Wegen, muren en hekken zijn allemaal uitstekende voorbeelden van leidende lijnen in foto's. Driehoeken en cirkels zijn ook effectief wanneer ze worden gebruikt om dynamische composities te maken.
Leidende lijnen kunnen worden gebruikt om een gevoel van beweging en richting in de foto te creëren, en kunnen helpen om de blik van de kijker naar het belangrijkste onderwerp van de foto te leiden.
Afbeeldingen hierboven door Thomas van Schaik. De eerste afbeelding is het kunstwerk zoals beschikbaar en de tweede afbeelding toont een overlay met leidende lijnen.
Kader binnen een kader
Bij het maken van een 'kader binnen een kader'-compositie gebruik je bestaande elementen in de scène om een extra kader binnen de foto te creëren. Denk hierbij aan objecten zoals ramen, deuropeningen, bogen of andere openingen, of door het gebruik van natuurlijke elementen zoals bomen of takken. Kader-in-een-kader composities trekken het oog van de kijker naar het midden van het binnenste kader en creëren zo diepte en perspectief.
Werken door Nina Papiorek. De eerste afbeelding is het kunstwerk zoals beschikbaar, de tweede afbeelding toont het kader als overlay.
Symmetrie
Het gebruik van symmetrie is een andere veelgebruikte compositietechniek in de fotografie, waarbij evenwicht en visuele harmonie in de foto worden gecreëerd door elementen op een symmetrische manier te rangschikken. Dit kan worden bereikt door het gebruik van reflecties, maar ook door het gebruik van herhalende patronen of vormen. Symmetrie kan een gevoel van orde en rust creëren in de foto, en kan bijzonder effectief zijn in architectuur- of stillevenfotografie.
Kunstwerk door Marco Maljaars
Regel van derden
De regel van derden is een techniek waarbij het kader in negen gelijke stukken wordt verdeeld door twee horizontale lijnen op gelijke afstand en twee verticale lijnen op gelijke afstand. De theorie bij deze techniek is dat, door belangrijke elementen van de scène langs deze lijnen of op de kruispunten ervan te plaatsen, het resulterende beeld evenwichtiger en visueel aantrekkelijker wordt.
Afbeeldingen hierboven gemaakt door Andreas Ortner. De eerste toont het kunstwerk zoals bedoeld en de tweede toont het kunstwerk met de regel van derden overlay.
De gulden snede
De gulden snede en de regel van derden zijn beide populaire compositietechnieken om visueel aantrekkelijke beelden te maken. Bij beide technieken wordt het kader in delen verdeeld om het hoofdonderwerp of andere belangrijke elementen in de scène te plaatsen. De gulden snede en de regel van derden zijn echter gebaseerd op verschillende principes en resulteren in iets andere composities. Terwijl de regel van derden het kader gelijkmatig in negen delen verdeelt, verdeelt de gulden snede het kader in delen met verschillende verhoudingen.
Afbeeldingen hierboven door Tom Kluyver. De eerste toont de regel van derden en de tweede het phi-raster.
Beide technieken kunnen worden gebruikt om evenwichtige en harmonieuze composities te maken in kunstfotografie, en er is geen vaste regel over welke beter is. Sommige fotografen geven wellicht de voorkeur aan de gulden snede, omdat ze vinden dat die voor esthetisch mooiere composities zorgt, terwijl anderen de voorkeur geven aan de regel van derden, omdat die gemakkelijker te begrijpen en toe te passen is. Uiteindelijk komt het neer op persoonlijke voorkeur en wat het beste werkt voor de individuele fotograaf en de specifieke scène die wordt gefotografeerd.De gulden snede gebruiken in fotografie
Welnu, hoe kun je de gulden snede gebruiken in de fotografie? Om de gulden snede toe te passen in de fotografie kun je kiezen voor een Phi-Raster of een Fibonacci Spiraal. Sommige digitale camera's hebben zelfs ingebouwde overlays die je tijdens het fotograferen op de zoeker kunt weergeven.
Het Phi-raster
Een manier om de gulden snede in de fotografie te verwerken is het gebruik van een phi-raster. Een phi-raster is een raster dat zodanig in vierkanten of rechthoeken is verdeeld dat de verhouding tussen de korte en de lange zijde de gulden snede is. Dit kan worden gedaan door een rechthoek te verdelen in een reeks kleinere rechthoeken, waarbij de lange zijde van elke rechthoek ongeveer 1,618 maal de lengte van de korte zijde is.
Het phi-raster kan worden gebruikt als compositiehulpmiddel in fotografie om gebalanceerde en harmonieuze werken te creëren. Het raster kan over de zoeker of het LCD-scherm van een camera worden gelegd om de plaatsing van elementen in het kader te begeleiden. Door de randen van het raster uit te lijnen met de randen van het kader en belangrijke elementen van de scène langs de lijnen van het raster te plaatsen, kan je als fotograaf een beeld creëren dat visueel aantrekkelijk en harmonieus is.
Bovenstaande afbeeldingen tonen een kunstwerk van Erica Ferraroni. De eerste afbeelding is het kunstwerk zoals beschikbaar, het tweede toont het beeld met Phi-raster overlay
De Fibonacci Spiraal
Een andere manier om de gulden snede in de fotografie te gebruiken is de Fibonacci spiraal. De Fibonacci-spiraal is een reeks verbonden kwartcirkels die zo zijn gerangschikt dat de verhouding tussen de straal van elke kwartcirkel en de totale straal de gulden snede is.
Door de spiraal uit te lijnen met de randen van het frame en belangrijke elementen van de scène langs de spiraal te plaatsen, kan de fotograaf een beeld creëren dat zowel evenwichtig als harmonieus is.
Kunstwerken door Tom Kluyver. De eerste afbeelding toont het werk, de tweede toont het werk met fibonacci spiraal overlay.
Afbeeldingen tonen Andreas Ortner's werk. De eerste afbeelding toont het kunstwerk, de tweede afbeelding toont het werk met golden ratio overlay.